Skomentuj 
Podziel się!
Udostępnij
Twittnij
Wyślij
Drukuj
W przypadku chorób zawodowych obowiązują określone zasady postępowania dotyczące zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach.
Choroba zawodowa jest spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy. Powstaje wskutek stałego przebywania ciała w niedogodnej pozycji, systematycznego wykonywania forsownych czynności lub regularnego przebywania w otoczeniu zawierającym czynniki szkodliwe dla zdrowia (hałas, nieodpowiednie oświetlenie, zapylenie, promieniowanie, związki chemiczne, zwiększone obciążenie psychiczne i fizyczne itp.). Choroby zawodowe zwykle występują po dłuższym okresie przebywania w niesprzyjających warunkach, a ich przebieg i leczenie jest równie długotrwałe. Zachorowanie na chorobę zawodową wiąże się z określonymi przywilejami, ochrona przysługująca pracownikowi jest wtedy znacznie większa niż w razie stwierdzenia u niego zwykłej choroby.
Zgodnie z Kodeksem pracy za chorobę zawodową uważa się chorobę:
1) wymienioną w wykazie chorób zawodowych (stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych – t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 1367),
2) jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy.
Oba te warunki muszą zostać spełnione łącznie.
Do chorób zawodowych zalicza się m.in.: chorobę mikrofalową, gorączkę metaliczną, ołowicę, pylicę, rozedmę płuc, zespół cieśni nadgarstka.
Zgłaszanie choroby zawodowej
Zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej oraz jej rozpoznanie może nastąpić u pracownika lub byłego pracownika, w okresie jego zatrudnienia w narażeniu zawodowym lub po zakończeniu pracy w takim narażeniu, lecz nie później niż w okresie, który został określony w wykazie chorób zawodowych (np. 3 dni – gorączka metaliczna, 1 rok – astma oskrzelowa, 10 lat – zaćma popromienna).
W każdym przypadku wystąpienia choroby zawodowej zgłoszenia dokonuje:
- pracodawca zatrudniający pracownika, u którego podejrzewa się chorobę zawodową,
- lekarz, który podczas wykonywania zawodu powziął podejrzenie choroby zawodowej u pracownika,
- pracownik lub były pracownik, który podejrzewa, że występujące u niego objawy mogą wskazywać na taką chorobę, przy czym pracownik aktualnie zatrudniony zgłasza podejrzenie za pośrednictwem lekarza sprawującego nad nim profilaktyczną opiekę zdrowotną,
- lekarz stomatolog, który podczas wykonywania zawodu powziął podejrzenie wystąpienia u pacjenta choroby zawodowej.
Dokumentacja medyczna dotycząca chorób zawodowych
Dokumentacja medyczna dotycząca chorób zawodowych obejmuje dokumentację indywidualną, którą stanowi karta badania w związku z chorobą zawodową oraz dokumentację zbiorczą, którą stanowi księga podejrzeń oraz rozpoznań chorób zawodowych.
Karta badania pracownika w związku z chorobą zawodową zawiera:
- dane identyfikacyjne jednostki orzeczniczej (nazwa, adres, numer identyfikacyjny REGON),
- dane identyfikacyjne osoby badanej (imię i nazwisko, data urodzenia, adres zamieszkania, numer ewidencyjny PESEL),
- dane identyfikacyjne podmiotu kierującego na badanie (nazwa, adres),
- dane o zatrudnieniu osoby badanej (nazwa pracodawcy, adres, numer identyfikacyjny REGON) lub informacje o pobieraniu emerytury lub renty albo pozostawaniu bez pracy,
- dane dotyczące zatrudnienia, z którym wiąże się podejrzenie powstania choroby zawodowej (nazwa pracodawcy, adres, numer identyfikacyjny REGON), oraz informacje o narażeniu zawodowym w okresie tego zatrudnienia,
- dane z wywiadu lekarskiego i badania przedmiotowego,
- wyniki konsultacji i badań diagnostycznych,
- treść orzeczenia lekarskiego, w tym orzeczenie o rozpoznaniu choroby zawodowej lub o braku podstaw do jej rozpoznania,
- podpis lekarza wykonującego badanie i pieczęć dokumentującą posiadanie specjalizacji lekarskiej niezbędnej do wykonywania orzecznictwa w zakresie chorób zawodowych, określonej w odrębnych przepisach.
Obowiązki pracodawcy
Pracodawca jest obowiązany niezwłocznie zgłosić właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu i właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy każdy przypadek podejrzenia choroby zawodowej. W razie rozpoznania u pracownika choroby zawodowej, pracodawca jest obowiązany:
- ustalić przyczyny powstania choroby zawodowej oraz charakter i rozmiar zagrożenia tą chorobą, działając w porozumieniu z właściwym państwowym inspektorem sanitarnym,
- przystąpić niezwłocznie do usunięcia czynników powodujących powstanie choroby zawodowej i zastosować inne niezbędne środki zapobiegawcze,
- zapewnić realizację zaleceń lekarskich.
Ponadto pracodawca jest obowiązany prowadzić rejestr obejmujący przypadki stwierdzonych chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby. Zawiadomienie o skutkach choroby zawodowej pracodawca przesyła do instytutu medycyny pracy wskazanego w przepisach wydanych na podstawie art. 237 § 11 kp oraz do właściwego państwowego inspektora sanitarnego. Rejestr chorób zawodowych i rejestr skutków tych chorób, prowadzone przez Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera w Łodzi, zawierają dane o pracownikach lub byłych pracownikach, u których stwierdzono chorobę zawodową. Do ww. rejestrów stosuje się przepisy o ochronie danych osobowych.
Gdzie dokonać zgłoszenia?
Zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej dokonuje się właściwemu państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu lub właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy na formularzu określonym w przepisach rozporządzenia ministra zdrowia z 1 sierpnia 2002 r. w sprawie dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób (t.j. Dz.U. 2013 r., poz. 1379). Zgłoszenia można dokonać także telefonicznie. Jest to zgłoszenie dodatkowe, w przypadku choroby zawodowej o ostrym przebiegu lub podejrzenia, że choroba zawodowa była przyczyną śmierci pracownika.
Właściwość podmiotów ustala się według miejsca, w którym praca jest lub była wykonywana przez pracownika, lub według krajowej siedziby pracodawcy, w przypadku gdy dokumentacja dotycząca narażenia zawodowego jest gromadzona w tej siedzibie.
Po zakończeniu postępowania mającego na celu ustalenie uszczerbku na zdrowiu lub niezdolności do pracy z związku ze stwierdzoną chorobą zawodową pracownika pracodawca przesyła do Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi oraz do właściwego państwowego inspektora sanitarnego zawiadomienie o skutkach choroby zawodowej.
Podmioty orzekające w sprawach chorób zawodowych
Zgodnie z przepisami właściwym do orzekania w zakresie chorób zawodowych jest lekarz – spełniający wymagania kwalifikacyjne określone w przepisach wydanych na podstawie art. 9 ust. 3 ustawy z 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r., poz. 1184) – zatrudniony w jednej z jednostek orzeczniczych. Wydaje on orzeczenie o rozpoznaniu choroby zawodowej albo o braku podstaw do jej rozpoznania. Podstawą do jego wydania są: wyniki przeprowadzonych badań lekarskich i pomocniczych, dokumentacja medyczna pracownika lub byłego pracownika, dokumentacja przebiegu zatrudnienia oraz oceny narażenia zawodowego. Jednostkami orzeczniczymi I stopnia są:
- poradnie chorób zawodowych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy,
- kliniki i poradnie chorób zawodowych uniwersytetów medycznych (akademii medycznych),
- poradnie chorób zakaźnych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy albo przychodnie i oddziały chorób zakaźnych poziomu wojewódzkiego – w zakresie chorób zawodowych zakaźnych i pasożytniczych,
- podmioty lecznicze, w których nastąpiła hospitalizacja – w zakresie rozpoznawania chorób zawodowych u pracowników hospitalizowanych z powodu wystąpienia ostrych objawów choroby.
Jednostkami orzeczniczymi II stopnia od orzeczeń wydanych przez lekarzy zatrudnionych w jednostkach orzeczniczych I stopnia są instytuty badawcze w dziedzinie medycyny pracy.
Postępowanie po zgłoszeniu
Po przyjęciu zgłoszenia państwowy inspektor sanitarny kieruje pracownika na badanie do tzw. jednostki orzeczniczej I stopnia (to np. poradnia lub oddział chorób zawodowych w wojewódzkim ośrodku medycyny pracy) i powiadamia o skierowaniu pracodawcę. Przy orzekaniu o chorobie zawodowej lekarz bierze pod uwagę m.in.: wyniki badań, dokumentację medyczną, przebieg zatrudnienia oraz ocenę narażenia zawodowego. Na podstawie tych informacji oraz wyników badania pracownika wydaje orzeczenie o rozpoznaniu choroby zawodowej bądź jej braku.
Jeśli pracownik otrzymał orzeczenie o braku choroby zawodowej, a się z nim nie zgadza, może wystąpić z wnioskiem o przeprowadzenie ponownego badania przez tzw. jednostkę orzeczniczą II stopnia (to np. katedry, poradnie i kliniki akademii medycznych). Wniosek taki należy złożyć w ciągu 14 dni od dnia otrzymania niekorzystnego orzeczenia. Na podstawie wydanego orzeczenia inspektor sanitarny wydaje decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej lub o jej braku. Zarówno pracownik, jak i pracodawca mogą się od tej decyzji odwołać w ciągu 14 dni do państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego.
W przypadku dalszych niekorzystnych decyzji pracownikowi lub pracodawcy przysługuje skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego w terminie 30 dni od dnia doręczenia decyzji oraz skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego w terminie 30 dni od dnia doręczenia odpisu orzeczenia WSA z uzasadnieniem.
Uprawnienia pracownika a choroba zawodowa
Pracownikowi, który zachorował na chorobę zawodową przysługują świadczenia z ubezpieczenia społecznego określone w art. 6 ust.1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2009 r., nr 167, poz. 1322 ze zm.). Są to:
1) zasiłek chorobowy – dla ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy spowodowana została chorobą zawodową,
2) świadczenie rehabilitacyjne – dla ubezpieczonego, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy,
3) zasiłek wyrównawczy – dla ubezpieczonego będącego pracownikiem, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,
4) jednorazowe odszkodowanie – dla ubezpieczonego, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,
5) jednorazowe odszkodowanie – dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty,
6) renta z tytułu niezdolności do pracy – dla ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy wskutek choroby zawodowej,
7) renta szkoleniowa – dla ubezpieczonego, w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie spowodowaną chorobą zawodową,
8) renta rodzinna – dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty uprawnionego do renty z tytułu choroby zawodowej,
9) dodatek do renty rodzinnej – dla sieroty zupełnej,
10) dodatek pielęgnacyjny,
11) pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą.
Sankcje za niewypełnienie obowiązku zgłoszenia choroby zawodowej
W przypadku, gdy osoba, na której ciąży obowiązek zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej, z jakichkolwiek przyczyn zaniecha jego wykonania, naraża się na odpowiedzialność z tego tytułu. Na istnienie obowiązku zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej nie ma bowiem wpływu fakt, iż osoba, której podejrzenie dotyczy, nie wyraża zgody na jej zgłoszenie. Niewypełnienie obowiązku zgłoszenia choroby zawodowej stanowi (zgodnie z przepisami art. 283 § 1 i § 2 pkt 6 Kodeksu pracy) wykroczenie przeciwko prawom pracownika. Kto nie zgłasza choroby zawodowej albo podejrzenia o nią, nie ujawnia choroby zawodowej, albo przedstawia niezgodne z prawdą informacje, dowody lub dokumenty dotyczące takich chorób, podlega karze grzywny od 1 000 zł do 30 000 zł.
Orzecznictwo sądowe:
1. Zgodnie z wyrokiem NSA z 15 marca 2007 r. II OSK 756/06 podmiotem wyłącznie upoważnionym do wystąpienia z wnioskiem o przeprowadzenie jego ponownego badania przez jednostkę orzeczniczą II stopnia jest pracownik.
2. W wyroku I SA/Wa 1221/04 z 16 stycznia 2006 r. stwierdzono, że orzeczenie jednostki organizacyjnej właściwej do rozpoznawania chorób zawodowych ma charakter opinii biegłego. Opinia ta oprócz konkluzji powinna zawierać merytoryczne uzasadnienie zajętego stanowiska z odniesieniem się nie tylko do wyników badań przeprowadzonych przez daną jednostkę, ale również do innych zebranych dowodów, zwłaszcza gdy wynikają z nich odmienne oceny. Opinia ta, jest dowodem w prowadzonym postępowaniu administracyjnym.
3. Choroba pracownika zostanie uznana za chorobę zawodową jeżeli: znajduje się ona w wykazie chorób zawodowych oraz w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że choroba została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy. Oba warunki muszą być spełnione łącznie. Jeżeli zostaną one spełnione, istnieje domniemanie związku przyczynowego między chorobą zawodową a warunkami narażającymi na jej powstanie (wyrok NSA z 9 stycznia 2007 r., II OSK 1039/06).
4. Śmierć pracownika nie uzasadnia odstąpienia od stwierdzenia u niego choroby zawodowej, ponieważ ze stwierdzeniem takiej choroby wiążą się nie tylko określone uprawnienia z ubezpieczenia społecznego dla pracownika lub jego rodziny, ale także obowiązki zakładu pracy, a w szczególności obowiązek stosowania właściwych środków zapobiegawczych (wyrok NSA z 15 lutego 1983 r., II SA 2082/82).
Anna Słowińska
Artykuł ukazał się w numerze 10/2014 miesięcznika "Przyjaciel przy Pracy"
KOMENTARZE (0)
Do artykułu: Obowiązki pracodawcy w zakresie rozpoznawania u pracownika choroby zawodowej